De Kunst van een onderschildering

Een maken van een onderschildering is een nuttige techniek in de schilderkunst, die je helpt om een goede basis te leggen voor een schilderij en een rijkere visuele diepte te creëren. In dit artikel zullen we ingaan op wat onderschildering is en bespreken de belangrijkste voordelen ervan.

Onderschilderen – Het creëren van een gebalanceerd schilderij

Onderschilderen verwijst naar een laag verf op het oppervlak dat je schildert. Enkele andere termen die worden gebruikt om dit proces te beschrijven zijn imprimatura, veneda, verdaccio, morellone en grisaille. Deze termen beschrijven allemaal min of meer hetzelfde proces en verschillen alleen in nuance.

De keuze van de specifieke onderschilderingstechniek en kleuren hangt af van het doel van de kunstenaar en de gewenste esthetiek van het schilderij. Het gebruik van een imprimatura, veneda, verdaccio, morellone of grisaille kan de kunstenaar helpen bij het opbouwen van de structuur, waarde en sfeer van het schilderij, wat het uiteindelijke succes van het kunstwerk ten goede komt.

Het onderschilderen kan variëren van een eenvoudige monochrome laag tot een complexere laagopbouw, afhankelijk van de stijl en techniek van jou als kunstenaar.

Imprimatura

Imprimatura is een specifieke vorm van onderschildering die vaak wordt gebruikt in de klassieke schilderkunst. Het is een transparante, meestal aardse kleurlaag die over het hele canvas wordt aangebracht.

De imprimatura dient om het wit van het canvas te neutraliseren, zodat latere verflagen beter kunnen hechten en om de algehele sfeer van het schilderij te beïnvloeden.

Veneda

Veneda is een term die vooral in de Italiaanse schilderkunst wordt gebruikt en verwijst naar een onderschildering in bruin of grijstinten.

Deze techniek wordt vaak gebruikt voor het opbouwen van de basisstructuur en waarde in een schilderij.

Verdaccio

Verdaccio is een vorm van onderschildering waarbij de kleur groen wordt gebruikt. Deze techniek werd veelvuldig toegepast in de Renaissance en vroege Barokkunst.

Verdaccio helpt kunstenaars om een subtiele, koele toon aan hun schilderijen toe te voegen.

Morellone

Morellone is een variant van verdaccio waarbij rode tinten worden toegevoegd aan de onderschildering. Hiermee kunnen warme tinten in het uiteindelijke schilderij worden opgebouwd.

Grisaille

Grisaille is een onderschilderingstechniek waarbij grijstinten worden gebruikt om waarden en vormen in het schilderij op te bouwen. Deze techniek wordt vaak gebruikt om realistische details en driedimensionaliteit te bereiken.

De Geschiedenis van onderschildering

Het concept van onderschildering dateert uit de oude meesters van de Renaissance-periode, met kunstenaars zoals Titiaan, Leonardo da Vinci en Rembrandt van Rijn die deze techniek omarmden. Ze gebruikten het als een manier om de initiële structuur van een schilderij te creëren en om de waarde en het licht op te bouwen.

In de loop der eeuwen hebben talloze kunstenaars Titiaan’s techniek verder ontwikkeld, nieuwe manieren ontdekt om te onderschilderen en nieuwe redenen om het te gebruiken. Het is een techniek die veel kunstenaars vandaag de dag nog steeds gebruiken, vooral degenen die met olieverf of acrylverf werken.

Waarom zou je onderschildering gebruiken?

Er zijn een aantal redenen waarom het nuttig is een onderschildering te maken.

1. Het neutraliseert het witte oppervlak: Kleuren kunnen er donkerder uitzien dan ze zijn in vergelijking met wit. Het onderschilderen van het canvas geeft je een meer gebalanceerd speelveld om op te schilderen en maakt het gemakkelijker om te beoordelen hoe licht, donker, rijk of dof je kleuren zijn.
2. Het legt een betere basis voor de donkere gebieden: Het is gemakkelijker om diepe donkere tinten te behalen bij het schilderen op een donkerder oppervlak. Dit is vooral belangrijk als je transparante verf in de donkere gebieden gebruikt.
3. Het is efficiënt: Als de onderschildering binnen je algehele kleurthema past, kun je delen onbedekt laten in het voltooide schilderij, wat daarnaast een heel leuk en dynamisch effect kan hebben.

Techniek en het proces van onderschilderen

Om het oppervlak te onderschilderen, kun je bijvoorbeeld een grote borstel gebruiken om dunne lagen verf aan te brengen.

Je kunt gericht bepaalde gebieden op het canvas bijvoorbeeld licht of juist donker maken, of de onderschildering het schilderij laten bepalen; gebruik het als inspiratie.

Welke kleuren gebruik je voor een onderschildering?

De kleuren die je gebruikt om een onderschildering te maken, hangen af van het doel van de onderschildering en de rol ervan in je schilderij. Er zijn in het algemeen twee opties:

1. Je prepareert het canvas om een meer gebalanceerd oppervlak te creëren om op te schilderen en om je kleurbeoordeling te helpen. In dit geval kun je aardse kleuren zoals rauwe omber, gebrande sienna of gele oker gebruiken.
2. Je prepareert het canvas als onderdeel van je algehele kleurenthema of strategie voor het schilderij. In dit geval moeten de kleuren die je gebruikt overeenkomen met de rest van het schilderij.

De kleur die je kiest voor de onderschildering kan aanzienlijk van invloed zijn op de algehele sfeer en uitstraling van je voltooide werk.

Onderschilderen in grijstinten of bruin is de typische Grisaille-methode en een geweldige manier om waarde en licht in een schilderij op te bouwen. Maar onderschilderen in andere pigmenten kan je werk een compleet andere toon en sfeer geven.

Hoe dun de lagen zijn, zal ook een verschil maken. Hoe dunner of meer transparant de bovenste laag, hoe meer je onderschildering erdoorheen zal schijnen.

Canvas onderschilderen met olie- of acrylverf

Ondanks het feit dat olieverf de meest traditionele keuze is voor canvas onderschilderen, kunnen ook acrylverf en andere media worden gebruikt.

Bij gebruik van acrylverf moet je rekening houden met het principe van “vet over mager” om ervoor te zorgen dat de bovenste lagen hechten.

Het principe van “vet over mager” is een belangrijk concept bij het schilderen met acrylverf. Het houdt in dat je dikkere verflagen (de “vette” lagen) bovenop dunnere verflagen (de “magere” lagen) aanbrengt.

Dit principe is van groot belang om ervoor te zorgen dat de lagen goed hechten en om problemen zoals scheuren of loslaten van de verf te voorkomen.

Magere lagen

De magere lagen in het schilderproces verwijzen meestal naar de verdunning van de acrylverf met water of acrylmedium.

Dunne lagen hebben minder bindmiddel (acrylpolymeer) en meer verdunningsmiddel, wat leidt tot een flexibeler, en meer poreus oppervlak.

Magere lagen worden vaak gebruikt als een basislaag, onderschildering of om een schets te maken. Ze worden soms ook gebruikt om transparante glacerende effecten te bereiken.

Vette lagen

Vette lagen zijn dikkere lagen acrylverf met minder verdunning. Ze bevatten meer bindmiddel en minder water of acrylmedium.

Deze dikkere lagen zorgen voor een sterkere hechting aan het oppervlak en geven je schilderij een rijkere textuur.

De bovenste lagen van je schilderij, waarin je meer details, highlights en impasto-effecten wilt aanbrengen, moeten meestal vetter zijn.

Waarom is dit principe belangrijk?

1. Hechting: Het toepassen van vette lagen over magere lagen helpt bij de hechting van de verf aan het oppervlak. Dikkere lagen hebben meer grip en zullen goed hechten aan de onderliggende magere lagen, die flexibeler en poreuzer zijn.

2. Scheuren en barsten voorkomen: Als je vette lagen over magere lagen aanbrengt, voorkom je dat de bovenste lagen sneller drogen en krimpen dan de onderliggende lagen. Als een bovenste laag sneller droogt en kimpt, kunnen scheuren of barsten in de verf ontstaan.

3. Controle over glaceren: door te beginnen met magere lagen, kun je transparante glacerende effecten bereiken. De dunne lagen laten de onderliggende lagen deels doorschijnen, waardoor je diepte en subtiele kleurveranderingen kunt creëren.

4. Structuur en textuur: Het principe van “vet over mager” is vooral belangrijk als je met impasto-technieken werkt, waarbij dikke verflagen worden opgebouwd om reliëf en textuur in je schilderij te creëren.

Het is essentieel om in gedachten te houden dat het principe van “vet over mager” een algemene richtlijn is en dat de mate van verdunning en laagdikte afhankelijk is van je specifieke schilderstijl en doel.

Soms kunnen kunstenaars bewust afwijken van dit principe om bepaalde artistieke effecten te bereiken. Het is echter een goede gewoonte om dit principe te volgen, vooral als je nieuw bent in het werken met acrylverf. Dit om problemen met de hechting en duurzaamheid van je schilderijen te voorkomen.

Tot slot

Het maken van een onderschildering is een waardevolle techniek die je helpt bij het creëren van een goede en interessante basis voor jouw schilderij.

Of je nu een beginner of een ervaren kunstenaar bent, het beheersen van deze techniek kan je schilderijen naar een hoger niveau tillen en je artistieke expressie verrijken. Het kan de sleutel zijn tot het maken van diepte, textuur en visuele aantrekkingskracht in je schilderijen.